ریوایس

به همان اندازه که رهبران حکومت آمریکا سعی می‌کردند تا خشم و غضب مسلمانان را علیه فیلم درک کنند، به همان اندازه و شاید هم بیشتر، از عکس‌العمل دولت جدید مصر و بالاخص شخص محمد مرسی برآشفته شدند. اوباما در مکالمه تلفنی 20 دقیقه‌ای‌اش پنجشنبه با محمد مرسی عصبانیت دولت آمریکا را با همه وجود به وی ابلاغ کرد. قبل از آن مصاحبه بود که اوباما اعلام کرده بود که مصر را دیگر در زمره دوستان آمریکا نمی‌شناسد. او البته گفت که مصر را جزو مخالفان آمریکا هم محسوب نمی‌کند اما رفتار رییس‌جمهور در بحرانی که به وجود آمده بود، باعث دلخوری شدید آمریکایی‌ها شده و آن دلخوری را در مکالمه‌اش با مرسی، کاملا به وی انتقال داد. در واقع بعد از آن مکالمه بود که رهبران دولت جدید مصر یک چرخش 180 درجه‌ای در واکنش‌شان در خیل اعتراضات به وجود آمده به عمل آوردند. مرسی قبلا خواهان مجمع بزرگ مسلمانان در مصر بعد از نمازجمعه شده بود. اما در تغییر لحنی آشکار، یا بهتر است بگوییم در یک عقب‌نشینی آشکار، مرسی از مردم مصر خواست که به هیچ روی به سفارت آمریکا حمله نکنند و در برابر آن اساسا تجمعی برپا نکنند. او صرفا خواهان نشان دادن اعتراضات در مساجد و به صورت «موضعی» شد و نه تظاهرات انبوه. چرا مصری‌ها عقب‌نشینی کردند و تغییر لحن دادند؟ در پاسخ باید چند نکته را مورد تامل قرار داد. نخست آنکه رهبری اخوان‌المسلمین به سرعت دریافت که خیلی از جریانات رادیکال اسلامی اعم از اسلامگرا، سلفی یا حتی سکولارها که از بسیاری جهات ناراضی هستند، از جریان فیلم برای حرکت علیه دولت بهره‌برداری می‌کنند. کم نیستند مصری‌هایی که معتقدند با به قدرت رسیدن محمد مرسی و اسلامگرایان، انقلاب مصر از مسیر اصلی و اولیه‌اش به انحراف کشانده شده و شماری از آنان حمایت آمریکا از اخوان‌المسلمین و اسلامگرایان میانه‌رو را از جمله عوامل ناکامی انقلاب مصر می‌دانند . مرسی و رهبران اخوان‌المسلمین به فراست دریافتند که تظاهرات و تجمعات علیه فیلم به سرعت می‌تواند بدل به تظاهرات علیه دولت جدید مصر شود. اما این همه دلیل آن چرخش 180درجه‌ای نبود.در مکالمه 20 دقیقه‌ای‌شان ظاهرا اوباما به مرسی می‌گوید که او می‌تواند خشم و غضب خیلی از مسلمانان معمولی را درک کند که حکومت آمریکا را مقصر ساختن آن فیلم بدانند. به هر حال سطح دانش عمومی آنان به‌گونه‌ای است که زیاد نمی‌توان از آنان انتظار داشت که اشراف به وضعیت جامعه آمریکا داشته باشند. اما او (اوباما) نمی‌تواند از محمد مرسی که سال‌ها در آمریکا درس خوانده و در دانشگاه تدریس کرده بپذیرد که او هم مثل مردمان مصری نداند که ساختن آن فیلم اساسا ربطی به دولت آمریکا نداشته و روح مقامات کاخ‌سفید هم از اینکه چنین فیلمی ساخته شده خبر نداشته است. اگر رهبران آمریکا علم و اطلاعی از آن فیلم می‌داشتند، لااقل مقامات و دیپلمات‌هایشان را در کشورهای عربی و اسلامی خبردار می‌کردند که مراقب باشند. اوباما ظاهرا به مرسی می‌گوید که کمترین انتظار ما از شما این بود که اگر در برابر رهبران اسلامی که دولت آمریکا را برای ساختن آن فیلم مقصر می‌دانند، نمی‌ایستادید، دست‌کم دیگر با آنان همراهی هم نمی‌کردید. آیا ما به شما هم باید توضیح دهیم که روح دولت آمریکا هم از ساختن آن فیلم خبردار نبوده؟ ظاهرا بعد از آن مکالمه تلفنی و ملاقات مفصلی که در پنجشنبه شب صورت می‌گیرد، اخوان‌المسلمین آن چرخش را انجام می‌دهد و از مردم می‌خواهد که اولا تظاهرات‌شان کاملا مسالمت‌آمیز باشد، ثانیا در محل سفارت آمریکا تجمع نکنند، ثالثا تظاهرات محدود شود به مساجد مختلف. می‌ماند این سوال فلسفی که چرا «مرسی» با وجود آنکه دولت آمریکا به او اطمینان داده بود، نقشی در ساخت فیلم ندارد، برای مقاصد سیاسی ابتدا موضع تحریک‌آمیزی اتخاذ کرد و سپس تغییر موضع داد؟ آیا با استناد و استفاده از روش‌های غیراخلاقی می‌توان یک هدف مقدس و اخلاقی را پیش برد؟ دکتر زیبا کلام- روزنامه شرق