ریوایس

به نام خدا

در یک ترمی که با ایشان درس داشتم ؛ دائماً میگفتند خیلی با سواد است. ولی در اصل دیپلم داشت. دکتر خدیور میگفت: جزو 10 نفر برتر ایران در زمینه تاریخ و فرهنگ و ادب است.  ما هم به طمع افتادیم که تنمان به باسوادها میخورد . میگفتند به سختی نمره میدهد و سختگیر است. ولی هیچکدام از اینها نبود . محضرش گرم بود در نگاه اول همه را شناخته بود. کلاسش صمیمی است و من خیلی دوست داشتم به او نزدیکتر باشم ولی نمیشد . یا کمرویی یا نمیدانم ریاکاری ولی نشد. یک شب خوابش را دیدم . مانند قهرمانان یونانی بود با بدنی ورزیده (آخر استاد خیلی نحیف و لاغر است و چشمانی قرمز و رنگی مایل به زرد که نشان دهنده ی بیداری شب است.....) و بازوهایی به ضخامت یک تیر آهن همه را حریف بود. ایشان مردی شریف و بی ازار ولی پیگیر. یکبار محمد خدادادی از او سئوالی پرسید استاد 10 دققه ای در مورد آن سئوال توضیح داد ولی چون دانشجو قانع نشد هفته ی بعد در مورد آن سئوال تحقیقات کرده بود و نیم ساعت جناب استاد پاسخ سئوال را جاانداخت. آرزوی سلامتی برای او دارم. همه او را دوست داشتند و احترامش میکردند. وقتی مجری؟ برنامه ی بزرگداشت مرحوم عباس فیضی بودم  - 2 دقیقه قبل از برنامه گفتند بیا مجری شو؟) شنیدم یک نفر گفت استاد رفته است دیالیز کند؟

حال استاد از زبان روزنامه همدان پیام؛

از چهره‌های سرشناس و بی‌همتای استان همدان که سال‌ها در عرصه عرفان و ادبیات فارسی نقش داشته و همواره قلم به موضوعات و فرهنگ‌ها زده است، علیرضا ذکاوتی مترجم و مولف سرشناس ملی است که از سرمایه‌های بی‌نظیر و شاخص استان محسوب می‌گردد.ذکاوتی قراگوزلو از پژوهشگران و نویسندگان معاصر است که در سه دهه گذشته آثار متعددی از او در زمینه‌ ادبیات فارسی و عرفان اسلامی منتشر شده است. علیرضا ذکاوتی نویسنده و پژوهشگر ایرانی متولد 1322 در شهر همدان از جمله مفاخر کشور است که در نوع خود بی‌همتاست.در سال 1322 در یک خاندان مذهبی، علمی و عرفانی در همدان متولد شد. پدر مرحومش شیخ علی‌اصغر ذکاوتی قراگزلو متخلص به «زمزم همدانی»، عالم، ادیب، خطیب، عارف، مدرس و شاعر بود. مادرش از خاندان حاج محمدجعفر کبودراهنگی (مجذوب) از عارفان نامدار قرن سیزدهم هجری است.از کودکی با کتاب بزرگ شده و از حضور در مجالس اهل علم در همدان و قم بهره برده و از محضر پدر و دیگر خویشاوندان که اهل علم بودند، استفاده کرده‌ است. مطالعات پیوسته و گسترده‌ای در ادب فارسی و عربی، عرفان اسلامی، عقاید و مذاهب و تاریخ اجتماعی ایران بعد از اسلام دارد و در هر دو رشته ادبیات ابداعی و ادبیات تحقیقی و نیز ترجمه از عربی به فارسی آثار متعددی پدید آورده‌ است که از آن جمله ترجمه تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری (تألیف آدام متز) در سال 1363 و ترجمه کتاب “نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام” در سال 1385 “کتاب سال” شناخته شد و موفق به اخذ جایزه شد.  همچنین به مناسبت چاپ مقالات متعدد در نقد کتاب در مجلات وزین کشور در سال 1377 به عنوان “منتقد نمونه” و در سال 1390 به عنوان منتقد پیش‌کسوت موفق به اخذ جایزه شد. وی جزو هیأت مؤلفان دائرة‌المعارف تشیع بوده و با بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی و دانش‌نامه جهان اسلام همکاری مداوم داشته، با مرکز نشر دانشگاهی در خصوص تهیه مقالات و ویرایش کتاب‌ها ارتباط مستمر داشته است. تدریس وی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان از بدو تأسیس به‌طور مستمر بوده است.در مرکز آموزش عالی ابن سینا نیز به مدت 10 سال تدریس کرده و استاد مدعو ادبیات فارسی و عربی در دانشگاه علامه طباطبایی بوده است.وی در دو دهه پس از انقلاب نقدهای بسیاری بر آثار کلاسیک ایران نوشته، تحقیق و ترجمه کرده و کتاب‌هایی چون «عرفانیات»، ترجمه «تمدن اسلامی در قرن چهارم و پنجم» از آثار اوست. از سلسله آثار «بنیانگذاران فلسفه امروز» که طرح نو مجری و ناشر آن است، کتاب «ابوحیان توحیدی» را پیش از این منتشر کرده و «جاحظ» را پس از آن به بازار فرستاده است. «تلبیس ابلیس» و ترجمه «تشیع و تصوف» اثر معروف مصطفی الشیبی از دیگر فعالیت‌های قلمی اوست.سیری در مقدمه استاد عباس اقبال آشتیانی بر ترجمه و شرح مثنوی نیکلسون، پرسش‌های فلسفی ابوحیان توحیدی از ابن مسکویه، عبدالحسین زرین‌کوب، فرهنگ شناس بزرگ ایران و کیمیای سعادت از دیدگاه تاریخ اجتماعی از مقالات ذکاوتی است.از جمله آثار وی نیز می‌توان به اسکندر و عیاران، البیان و التبیین، نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام (کتاب سال ۱۳۸۵)، عرفانیات (مجموعه مقالات عرفانی)، تشیع و تصوف: تا آغاز سده دوازدهم هجری، بنیانگذاران فلسفه امروز، ابوحیان توحیدی، ماجرا در ماجرا (سیر عقل و نقل در ۱۵ قرن هجری)، نکته چینی‌ها از ادب عربی (۳۵ مقاله کوتاه و بلند)، ترجمه اسباب النزول واحدی نیشابوری، اسکندرنامه، جاحظ و قرآنیات، اشاره کرد.بازشناسی و نقد تصوف، قصه‌های عامیانه ایرانی، ارتباط کلامی: تحلیلی معانی بیان؛ اسکندرنامه (از فرنگ تا هندوستان): بازسازی کهنه‌ترین نسخه اسکندرنامه نقالی، منتخب رسالات صفاالحق، سیر تاریخی نقد ملاصدرا، درک ش‍ه‍ری از م‍ش‍روطه: م‍ق‍ای‍س‍ه ح‍وزه م‍ش‍روطه خواهی اص‍ف‍ه‍ان و ت‍ب‍ری‍ز و تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری و رنسانس اسلامی از دیگر آثار ذکاوتی محسوب می‌گردد.ذکاوتی در خصوص کتاب «اسکندرنامه» که در  سال ۱۳۸۸ منتشر شد، می‌گوید: پیش از آن سال‌ها درباره‌‌ عرفان و کلام و داستان‌های عامیانه‌ کار کرده‌ام. به خصوص روی «اسکندرنامه» از همه بیشتر تحقیق کردم. یک نمونه‌ آن «اسکندر و عیاران» است که سال ۱۳۸۳ نشر نی آن را منتشر کرد. «اسکندرنامه»‌ بخش ختا که نسخه آن در کتابخانه ملک موجود است، انتشارات سخن در سال ۱۳۸۸ چاپ کرد که کهنه‌ترین نسخه‌ خطی است. البته این نسخه، درهم‌ریخته است و من روی ترتیب طبیعی‌اش آن را مرتب و جاافتادگی‌ها را با نقطه‌چین در متن مشخص کردم. صحافی کتاب اشکال داشت که با زحمت زیاد کتاب تنظیم، مرتب‌سازی و چاپ شد. من در این کتاب استخراج لغات، تعبیرات جالب و اطلاعات تاریخ اجتماعی، مدنیات، غذاها، اسلحه و ... که در داستان آمده است، آورده‌ام. اهمیت کتاب به این است که اوضاع عصر صفوی را ‌به‌خوبی نشان می‌دهد. حتی غذاهایی که می‌خوردند، اسلحه‌هایی که در آن دوره استفاده می‌کردند همه باعث آشنایی بیشتر خواننده با آن عصر می‌شود. گرچه اسکندر در قبل از میلاد می‌زیسته اما «اسکندرنامه» متعلق به عصر صفوی است و آن دوران را به خوبی نشان می‌دهد. کتاب واقعا جذاب و دوست‌داشتنی و شامل ماجراهای عاشقانه، پهلوانانه و شیرین‌کاری‌های عیاری است. زبان آن حد واسط بین نثر کتاب‌های عصر صفوی و زبان محاوره‌ای است و پیش درآمد نثر مشروطه (نثر جدید ایرانی) به شمار می‌رود. اولین کتاب‌های متاخر در عصر قاجار ـ متعلق به حدود ۱۵۰ سال پیش ـ به همین نثر نوشته شده است. رمان‌های تاریخی مانند «شمس و طغرا» از محمدباقر خسروی و ترجمه‌های «ژیل بلاس» یا «حاجی بابای اصفهانی» متاثر از نثر نقالی خصوصا «اسکندر‌نامه» است. پس این کتاب در تحول نثر فارسی جایگاه مهمی داشته است.